Ο οφθαλμολογικός έλεγχος πρέπει απαραίτητα να γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να μπορέσει ο οφθαλμίατρος να εντοπίσει και να διαγνώσει συγγενείς ή  και επίκτητες οφθαλμολογικές νόσους, που επηρεάζουν τόσο την όραση, όσο και την συνολική υγεία του οργανισμού.
Πλήθος νοσημάτων, σχετίζονται άμεσα με την υγεία των ματιών. Τέτοια νοσήματα είναι: ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η υπέρταση, τα διάφορα σύνδρομα, οι νευρολογικές παθήσεις, οι ενδοκρινικές διαταραχές,οι συστηματικές λοιμώξεις κ.α.​ 
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η διάγνωση των παραπάνω παθήσεων γίνεται πρωταρχικά από τον οφθαλμίατρο, εντοπίζοντας τις εκδηλώσεις τους στα αγγεία των ματιών, στα βλέφαρα, στον επιπεφυκότα, στον κερατοειδή και στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.
Παράλληλα με τον τακτικό οφθαλμολογικό έλεγχο, ο οφθαλμίατρος προσδιορίζει τυχόν διαθλαστικά σφάλματα στους οφθαλμούς, όπως μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό, πρεσβυωπία και αξιολογεί την οπτική τους οξύτητα, δηλαδή την ικανότητα των οφθαλμών να διακρίνουν με σαφήνεια λεπτομέρειες σε συγκεκριμένες αποστάσεις.
Η συχνότητα του οφθαλμολογικού ελέγχου εξαρτάται από πολλές παραμέτρους όπως: την συμπτωματολογία του ασθενούς, τα οφθαλμολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, την ηλικία του,  το γενικό ιατρικό ιστορικό, το οικογενειακό κληρονομικό ιστορικό του, κ.α.